Zo’n honderd miljoen jaar geleden vloog deze pterosauriër boven de binnenlanden van (wat nu is) Brazilië. Nu spreidt hij zijn vleugels - met een spanwijdte van wel zes meter - in museum Naturalis: de Coloborhynchus spielbergi. Ptero-expert André Veldmeijer gaf hem zijn naam en vertelt ons wat we weten over deze bijzondere vlieger.

‘Oh mijn god!’

André Veldmeijer bladert door zijn papieren, die gevuld zijn met tekeningen van schedeldelen en botten, vergezeld van gedetailleerde beschrijvingen. ‘Ik had alle botten opgetekend en beschreven, en ik zat te vergelijken met andere soorten’, blikt André terug op dat ene bijzondere moment. En ik dacht: ‘dat heb ik daar niet gezien en dit daar niet’… oh, mijn god!’

Rondreizen

Eureka! Het gebeurt niet zo vaak dat je een nieuwe soort herkent. Maar het overkwam Veldmeijer in 2003. Nou ja, ‘overkwam’ is niet het woord. Hij ontdekte na lang onderzoek een bijzonder verschil. ‘Dat is een heel proces’, legt hij uit. ‘Het is echt niet dat je even naar een skeletje toeloopt en denkt ‘hee, dat is anders!’. Je moet de hele wereld rondreizen en heel veel materiaal zien.’ Dit exemplaar had de kenmerkende ‘afgevlakte bek’ aan de voorkant, zoals andere Coloborhynchussen hebben. ‘Met twee uitstekende tanden, een beetje zoals een konijn.’

‘Spielbergi’ is eerbetoon

En wie een nieuwe soort ontdekt, mag een naam bedenken. Je eigen naam is not done, maar dat was André ook niet van plan. Hij wilde iemand eren die hij al lang bewonderde: ‘Steven Spielberg. Ik ben groot fan, hij heeft ook veel betekend voor de paleontologie - én als archeoloog vond ik zijn Indiana Jones films ook fantastisch.’ Veldmeijer heeft het kantoor van Spielberg geschreven, maar nooit een reactie gehad. Schouderophalend: ‘Misschien vond hij het niet belangrijk.’ Toch steekt het een klein beetje.

Wat was de Spielbergi voor een pterosauriër?

‘Mijn onderzoek laat duidelijk zien dat dit een dier was wat behoorlijk oud is geworden,’ vertelt André. ‘Zijn botten zijn volgroeid, dus hij was zeker middle aged.’ En inderdaad: het is een ‘hij’. ‘Zijn bekken is smal, daar hoefde geen ei doorheen.’ Op zijn bek heeft hij een flinke kam. ‘Daar heeft hij ongetwijfeld mee gepronkt, indruk gemaakt en andere mannetjes verjaagd. Hij is waarschijnlijk ook flink op vrouwtjesjacht geweest.’

Jagen op vissen

Veldmeijer beschrijft dat zijn pterosauriër leefde in waterrijk gebied. Dat is duidelijk te zien aan de bek, die voorzien is van rijen grote tanden die in elkaar vielen: ‘uitstekend om mee te vissen. We dachten eerst dat het ‘skimfeeders’ zijn geweest: vlak over het water scheren, een vis uit het water grissen en dan weer opstijgen. Maar die theorie is weerlegd. We denken nu aan ‘dipfeeding’: onder water duiken, een vis grijpen - met die tanden ging dat prima, daar kon geen vis aan ontsnappen - en met een opgaande beweging weer omhoog. De kam op zijn bek kan daarbij hebben geholpen.’

Zweven op thermiek

De kans is groot dat Spielbergi niet aan een klein gebied gebonden was, maar flinke afstanden heeft afgelegd. ‘Met zijn zes meter spanwijdte was het een echte zwever die gebruik makate van de thermiek. De wereld ging hij niet rond, maar hij zal flink wat hebben rondgezworven,’ vertelt André. En verzucht dan: ‘God, wat zou ik graag een tijdmachine willen hebben om daar even heen te gaan, al is het maar een uurtje.’

Te bewonderen in: Naturalis

De Coloborhynchus spielbergi valt te bewonderen in de Dinotijd-zaal van museum Naturalis. Vergeet niet omhoog te kijken, het skelet hangt op 4 meter hoogte en kijkt neer op de triceratops. Het is wel een replica die je ziet, omdat de ‘echte’ botten de eerst ontdekte van de soort zijn (het ‘holotype’) worden die in de archieven van het museum opgeslagen.

Verder lezen: